Hieronder vind je links naar wetenschappelijke artikelen die ik met collega’s heb geschreven met een uitleg per artikel.
de Vries, D. A., Möller, A. M., Wieringa, M. S., Eigenraam, A. W., & Hamelink, K. (2017). Social comparison as the thief of joy: Emotional consequences of viewing strangers’ Instagram posts. Media Psychology. doi:10.1080/15213269.2016.1267647
Word je blijer of minder blij van al die positieve posts van anderen op Instagram? En is het antwoord op deze vraag wel voor iedereen hetzelfde? Dat onderzochten we in dit experiment.
We lieten studenten een selfie maken met een smartphone en deze op Instagram posten. Als de deelnemers naar Instagram gingen om hun foto te maken zag een deel van hen drie posts van andere mensen. Het leek alsof deze mensen ook deelnemers waren aan het onderzoek, maar eigenlijk waren het studenten die wij (de onderzoekers) hadden gevraagd om op de foto te gaan en hadden wij er zelf een tekst ondergezet. Die teksten waren of positief, of neutraal/negatief. De deelnemers zagen of geen posts van anderen, of drie positieve posts van onbekenden, of drie neutrale/negatieve posts van onbekenden. Nadat de deelnemers op Instagram waren geweest, vroegen we hen een vragenlijst in te vullen over hun emoties op dat moment. Daarnaast vroegen we of ze zichzelf doorgaans vergelijken met andere mensen.
Uitkomsten: Of de studenten blijer of minder blij werden van andermans positieve Instagram posts hing er vanaf of ze zich doorgaans vergelijken met anderen. Over het algemeen vonden we geen verschil in emoties tussen deelnemers die positieve posts hadden gezien en deelnemers die geen of negatief/neutrale posts hadden gezien. Maar onder studenten die aangaven dat ze zichzelf vaak vergelijken, vonden we dat het zien van positieve posts wel een negatief effect had. Zij waren minder blij als ze positieve posts hadden gezien dan als ze geen of negatief/neutrale posts hadden gezien. Studenten die zichzelf weinig vergeleken met anderen daarentegen, werden juist blijer van de positieve Instagram posts van anderen.
We denken dat mensen verschillend reageren op positieve posts van anderen, wat verschillende gevolgen heeft voor hun emoties. Als je je vergelijkt met de positieve posts van anderen op Instagram zul je vaak concluderen dat anderen het beter hebben dan jij en je daardoor minder goed voelen. Maar je kunt ook “besmet” raken met de positieve emoties van andere mensen via hun posts op Instagram en blij worden omdat zij blij zijn. Dat gebeurt waarschijnlijk vooral als je je niet aan het vergelijken bent. Samengevat kan het kijken naar de blije posts van andere mensen jou ook blij maken, maar alleen als je jezelf niet met hen vergelijkt, want dan wordt je er juist minder blij van. Of jij blij wordt van social media hangt dus af van of je je doorgaans veel vergelijkt met anderen.
de Vries, D. A. (2016). Meeting expectations: The effects of expectations on self-esteem following the construction of a dating profile. Computers in Human Behavior, 62, 44-50. doi:10.1016/j.chb.2016.03.061
We weten dat mensen zich positiever presenteren online. Niet alleen op social media maar ook op dating sites en apps. Maar wat als je verwacht dat je iemand ook in het echt gaat ontmoeten, presenteer je je dan ook zo positief online? Of ben je bang om tegen te vallen in het echt? En heeft zo’n aantrekkelijk profiel ook invloed op je zelfvertrouwen? Dit onderzocht ik in een onderzoek over online daten.
In het experiment vroeg ik heteroseksuele single vrouwen om een dating profiel voor zichzelf aan te maken. Ik vertelde ze dat ze gematcht zouden worden aan een single man die hun profiel te zien zou krijgen. Na het uitwisselen van de dating profielen zouden ze deze man ontmoeten, ofwel in het echt, ofwel via een online chat-sessie. (Dit was niet waar, er deden geen mannen mee aan het onderzoek.) Na het maken van het profiel vulde alle deelneemsters vragen in over hun profiel en over hun zelfvertrouwen.
Uitkomsten: De vrouwen die verwachtten dat ze online zouden chatten met hun match beschreven zichzelf meer als de ideale date op hun profiel dan de vrouwen die verwachtten dat ze hun match gelijk offline zouden ontmoeten. Dat vonden ze tenminste van hun eigen profiel: De vrouwen die zouden gaan chatten gaven hun profiel een 6.5 (uit 10) op de vraag of ze dachten dat hun profiel een goede indruk zou maken op een potentiële date, terwijl de vrouwen die een face-to-face date verwachtten hun profiel maar een 5.6 (uit 10) gaven. De singles die een chat sessie verwachtten vonden zichzelf bovendien een aantrekkelijkere date dan de vrouwen die een face-to-face date verwachtten. Dit verschil in zelfvertrouwen kwam door het verschil in de profielen. Vrouwen die verwachtten een betere indruk te maken met hun profiel vonden zichzelf ook een aantrekkelijkere date.
Uit dit onderzoek blijkt dat puur de verwachting dat je online profiel een goede indruk zal maken op iemand anders goed is voor je zelfvertrouwen. Het fijne van online is dat je jezelf super positief kunt neerzetten. Maar, als je verwacht dat iemand je ook in het echt gaat zien dan wil je jezelf niet al te positief presenteren online omdat je geen verkeerde verwachtingen wilt wekken. Dit zou een van de redenen kunnen zijn dat sommige mensen op Tinder swipen en chatten zonder ooit iemand offline te willen ontmoeten. Je kunt je dan hele mooie foto’s op je profiel hebben, verwachten dat anderen je aantrekkelijk vinden en daarmee je zelfvertrouwen een boost geven.
de Vries, Dian A., Peter, J., de Graaf, H., & Nikken, P. (2016). Adolescents’ social network site use, peer appearance-related feedback, and body dissatisfaction: Testing a mediation model. Journal of Youth and Adolescence, 45, 211-224. doi:10.1007/s10964-015-0266-4
Eerder onderzoek liet zien dat meisjes die vaker sociale media gebruiken ontevredener zijn over hun uiterlijk. Maar wat is hier de oorzaak en wat is het gevolg? Zoeken onzekere meisjes bevestiging op sociale media of worden ze onzeker van sociale media? Hoe zit het bij jongens? En welke rol spelen de opmerkingen over uiterlijk van vrienden? Om deze vragen te beantwoorden vulden jongens en meisjes tussen de 11 en 18 jaar twee keer een vragenlijst in. Tussen de twee vragenlijsten zat anderhalf jaar. Zo konden we kijken wat eerst komt: sociale media of lichaamsontevredenheid.
Uitkomsten: Jongeren die vaker sociale media gebruikten waren anderhalf jaar later ontevredener over hoe ze eruit zagen. Het omgekeerde vonden we niet: jongeren die zichzelf niet mooi genoeg vonden gingen later niet vaker sociale media gebruiken. Jongeren die vaker sociale media gebruikten kregen later ook meer opmerkingen over hun uiterlijk van vrienden. Die opmerkingen bestonden uit tips, kritiek en zeggen hoe belangrijk het is om er goed uit te zien. Hoeveel opmerkingen jongeren kregen over hun uiterlijk maakte niet uit voor hoe tevreden ze erover waren. Dit soort opmerkingen kunnen dus niet verklaren waarom jongeren onzekerder worden over hun lichaam als ze vaker sociale media gebruiken. Het effect van sociale media was hetzelfde voor jongens en meisjes. Meisjes waren wel minder tevreden over hun uiterlijk en kregen er meer opmerkingen over.
Als jongens en meisjes meer tijd doorbrengen op sociale media worden ze dus onzekerder over hun uiterlijk en krijgen ze er ook meer opmerkingen over. Jongeren worden echter niet onzekerder van die opmerkingen over hun uiterlijk. Waarom jongeren dan wel minder tevreden worden over hun lichaam als ze meer social media gebruiken blijkt niet uit dit onderzoek. We denken dat ze zichzelf vergelijken met alle mooie foto’s van anderen op sociale media en daardoor vinden dat ze zelf niet mooi genoeg zijn. Op social media is iedereen immers mooier dan in het echt.
de Vries, D. A. & Kühne, R. J. (2015). Facebook and self-perception – Individual susceptibility to negative social comparison on Facebook. Personality and Individual Differences, 86, 217-221. doi:10.1016/j.paid.2015.05.029
Op Facebook laten mensen vooral de mooie kanten van zichzelf en hun leven zien. We vroegen ons af of jongvolwassenen onzeker worden als ze zichzelf met al die mooie en blije posts vergelijken. Daarnaast wilden we weten of mensen die gelukkiger zijn minder gevoelig zijn voor dat soort negatieve vergelijkingen. Om dit uit te zoeken vroegen we 231 jongvolwassenen (18-25 jaar) om online vragenlijsten in te vullen over Facebook en hoe tevreden ze waren met zichzelf en hun leven.
Uitkomsten: Jongvolwassenen die vaker Facebook gebruikten waren niet minder tevreden over zichzelf. Maar ze vergeleken zichzelf wel vaker op een negatieve manier met anderen op Facebook. Zij dachten vaker: “Iedereen op Facebook heeft een beter leven dan ik.” Degenen die zich vaker negatief vergeleken op Facebook waren wel minder tevreden met hun uiterlijk en hun sociale vaardigheden. Vooral ongelukkigere jongvolwassenen die vaker Facebook gebruikten vergeleken ze zichzelf op een negatieve manier op Facebook.
Van Facebook op zich wordt je dus niet ontevreden over jezelf. Maar als je meer op Facebook zit denk je wel vaker dat anderen het beter hebben dan jij, vooral als je zelf ongelukkig bent. Van die negatieve vergelijking kun je wel onzeker worden. Probeer dus die negatieve vergelijking te voorkomen. Misschien door minder Facebook te gebruiken of misschien door Facebook op een andere manier te gebruiken. Je kunt bijvoorbeeld zorgen dat de berichten van mensen die jou het gevoel geven dat zij een beter leven hebben dan jij niet meer in je tijdlijn komen. Het zou ook kunnen helpen om je eraan te herinneren dat iedereen rotdagen heeft maar dat mensen dat meestal niet op Facebook zetten.
Door de methode van dit onderzoek kunnen we niet zeggen wat oorzaak is en wat gevolg. Het kan zijn dat mensen die ontevreden zijn over zichzelf zich vaker op een negatieve manier vergelijken met anderen en daar Facebook voor gebruiken. Het kan ook zijn dat sociale vergelijking op Facebook leidt tot meer onzekerheid. We zijn nu bezig met onderzoek om erachter te komen wat oorzaak is en wat gevolg.
de Vries, D. A., Peter, J., Nikken, P., & de Graaf, H. (2014). The effect of social network site use on appearance investment and desire for cosmetic surgery among adolescent boys and girls. Sex Roles, 71, 283-295. doi:10.1007/s11199-014-0412-6
In dit onderzoek vulden jongens en meisjes tussen de 11 en 18 jaar twee keer dezelfde vragenlijst in over hoe vaak ze sociale media gebruikten, hoe belangrijk ze het vonden om er goed uit te zien, en of ze cosmetische chirurgie wilden ondergaan. Er zat anderhalf jaar tussen het invullen van de eerste en de tweede vragenlijst.
De uitkomsten: Jongens en meisjes die vaker sociale media gebruikten waren anderhalf jaar later meer bezig met hun uiterlijk dan jongeren die minder vaak sociale media gebruikten. Zij checkten zichzelf vaker in de spiegel en vonden het belangrijker om er goed uit te zien. Jongeren die meer bezig waren met hun uiterlijk, hadden ook vaker de wens om hun uiterlijk te veranderen met behulp van plastische chirurgie. Maar de meeste jongeren wilden niet onder het mes om knapper te worden. Hoewel meisjes gemiddeld genomen meer bezig waren met hun uiterlijk en ook vaker cosmetische chirurgie overwogen, was het effect van sociale media op het belang van uiterlijk en de wens om plastische chirurgie te ondergaan hetzelfde voor jongens als voor meisjes.
Jongeren kunnen dus hun uiterlijk belangrijker gaan vinden als ze meer tijd op social media doorbrengen. We denken dat dat komt omdat op social media mooi zijn belangrijk is. De mooiste foto’s van de mooiste jongens en meisjes krijgen de meeste likes en er worden veel opmerkingen gemaakt over hoe iemand eruit ziet. Dit kan jongeren het idee geven dat het vooral belangrijk is om er mooi uit te zien en dat ze daar veel tijd, energie en geld in moeten steken, soms ten koste van hun gezondheid. Je kunt je ook afvragen of die tijd, energie en geld niet beter besteed kan worden aan vriendschappen, hobby’s of huiswerk.
de Vries, D. A. & Peter, J. (2013). Women on display – The effect of portraying the self online on women’s self-objectification. Computers in Human Behavior, 29, 1483-1489. doi:10.1016/j.chb.2013.01.015
In dit experiment keken we naar hoe vrouwen zichzelf beschrijven op een online profiel. Beschrijven ze vooral hun uiterlijk (“Ik ben blond, slank, en lang”) of juist hun innerlijk (“Ik ben slim, aardig, en lief”)? We wilden weten of ze zich anders beschreven als ze dachten dat anderen hun profiel zouden zien, zoals bijvoorbeeld bij Facebook of een online dating profiel, dan als het privé was, zoals in een dagboek. Daarnaast keken we ook of het uitmaakte of vrouwen vlak ervoor advertenties met vrouwen in lingerie hadden gezien. Uit eerder onderzoek weten we dat dit soort plaatjes vrouwen het idee geven dat vrouwen, en zijzelf dus ook, op hun uiterlijk beoordeeld worden.
De uitkomsten: Vrouwen die dachten dat hun profiel door anderen gezien zou worden beschreven hun uiterlijk meer dan vrouwen die dachten dat niemand het zou lezen. Maar dat verschil was er alleen bij vrouwen die net plaatjes van lingeriemodellen hadden gezien. We denken dat juist die vrouwen hun uiterlijk meer beschreven omdat zij door de advertenties geloofden dat zij op hun uiterlijk beoordeeld zouden worden door de mensen die hun profiel zouden zien.
Dit onderzoek kan helpen verklaren waarom er op Instagram veel nadruk ligt op hoe je eruit ziet. Je ziet daar veel foto’s van vrouwen waarin je aandacht vooral naar hun uiterlijk wordt getrokken. Je verwacht daardoor dat mensen op Instagram ook op jouw uiterlijk gaan letten. Dus post je mooiste foto waarin je laat zien dat jij ook heus wel mooi bent. Andere mensen kijken vervolgens naar jouw mooie foto en de cirkel herhaalt zichzelf.